De verleiding van duidelijkheid: over dichotoom denken en het midden vinden
We houden van duidelijkheid.
Van weten waar we aan toe zijn, wat werkt en wat niet.
Duidelijkheid geeft houvast. Het maakt de wereld overzichtelijk.
Maar het verlangen naar die helderheid heeft ook een keerzijde.
In ons streven om grip te houden, denken we vaak in tegenstellingen: goed of fout, sterk of zwak, alles of niets.
Dat zwart-witdenken, ook wel dichotoom denken genoemd, lijkt overzichtelijk,
maar kan ongemerkt invloed hebben op hoe we keuzes maken, onszelf beoordelen en omgaan met verandering.
Waarom we in uitersten denken
Dichotoom denken is geen fout, maar een menselijke neiging om orde te scheppen in wat complex is.
Wanneer iets belangrijk voor ons is of spanning oproept, zoeken we naar helderheid.
We proberen te begrijpen wat veilig is, wat werkt en wat verwacht wordt.
Dat helpt om richting te vinden, maar kan ook iets versmallen in hoe we kijken.
We delen ervaringen in, reduceren ze tot duidelijk of onduidelijk, goed of slecht.
Daardoor verliezen we soms de ruimte daartussen, het gebied waar nuance en groei zich juist afspelen.
In de praktijk zie je dit terug in gedachten als:
“Als ik niet alles geef, is het niet genoeg.”
“Ik moet sterk zijn en blijven.”
“Als ik twijfel, doe ik het verkeerd.”
Ze lijken logisch en soms zelfs helpend, maar kunnen onbewust druk creëren.
Hoewel we rationeel weten dat het leven zelden zo zwart-wit is,
handelen we er vaak toch naar, uit gewoonte of uit behoefte aan grip.
De schijn van zekerheid
Zwart-witdenken kan voelen als controle, maar het vernauwt soms ons perspectief.
We nemen beslissingen vanuit wat verstandig lijkt, in plaats van vanuit wat klopt.
We blijven in beweging, maar vaak binnen de lijnen die we ooit zelf hebben uitgezet.
Dat patroon is niet altijd zichtbaar,
juist omdat het vaak samenvalt met wat in onze omgeving wordt aangemoedigd:
doelgerichtheid, structuur en doorzettingsvermogen.
Maar onder dat alles kan iets knagen.
Het gevoel dat alles klopt in het hoofd, maar niet altijd in het hart.
De zekerheid waar we naar streven kan zo een schijnzekerheid worden.
Een systeem dat rust biedt, maar ook afstand creëert van wie we werkelijk zijn.
Het midden als beweging
De werkelijkheid laat zich zelden vangen in uitersten.
Tussen zwart en wit ligt een brede ruimte.
De ruimte waarin we mogen proberen, bijstellen, twijfelen en opnieuw beginnen.
Daar ontstaat niet perfectie, maar richting.
Een richting die zich ontvouwt terwijl we bewegen.
Authenticiteit betekent niet dat we altijd weten wat klopt,
maar dat we durven luisteren naar wat beweegt,
ook als dat niet in het plan past.
Een uitnodiging tot bewustwording
Dichotoom denken is menselijk.
Het geeft structuur, maar vraagt ook om alertheid,
zodat we niet verstrikt raken in onze eigen behoefte aan duidelijkheid.
Wanneer we dat herkennen, ontstaat ruimte.
Ruimte om genuanceerder te kijken, om mild te zijn en om beweging toe te laten.
Soms ligt helderheid niet in het plan, maar in de bereidheid om het plan los te laten.
Merk je dat je vaak in uitersten denkt of moeite hebt om richting te vinden in wat voor jou klopt?
In mijn praktijk help ik je helderheid te vinden zonder de nuance te verliezen.
Lees meer over mijn trajecten en begeleiding via: